Historyczne ciekawostki

Wojenny cmentarz w środku lasu

Kamienna piramida w lesie wygląda tajemniczo, a miejsce jest bardzo malownicze. Cmentarz wojskowy z okresu I wojny światowej w lesie między Pęsami a Drozdowem jest dobrze zachowany, ma bowiem opiekunów. Niestety, nie można tego powiedzieć o innych cmentarzach z tego okresu znajdujących się w naszym powiecie.

Mogiły wśród sosen

Cmentarz w Drozdowie (gm. Raciąż) powstał w 1915 roku, podczas pierwszej wojny światowej. Na tym terenie przebiegały bowiem walki pozycyjne. Założony został w lesie, na planie prostokąta o wymiarach 38 na 13 metrów i ogrodzony kamiennym murem. W centralnej części wybudowano z kamieni pomnik w kształcie piramidy, który wygląda nietypowo, zwłaszcza na tle okolicznych sosen i brzóz, ale całość jest bardzo malownicza.

Spoczywają tu prochy 76 Niemców, a w dwóch kwaterach poza murem 322 Rosjan. Zarówno niemieccy, jak i rosyjscy żołnierze zginęli podczas walk pozycyjnych w 1915 roku.

Cmentarz jest dobrze utrzymany. Zachowało się blisko 40 płyt nagrobnych poległych żołnierzy niemieckich, z których można odczytać imiona i nazwiska.  Miejscem tym opiekuje się rodzina mieszkająca w pobliskim Ćwiersku w gminie Raciąż, obecni właściciele lasu.

Czasem ktoś zapali lampkę

Z opowieści mieszkanki Ćwierska wynika, że wojsko niemieckie stacjonowało w tej miejscowości. Niemcy zbierali ciała poległych, zapytali jednego z gospodarzy, czy w jego lesie mogą zbudować cmentarz. Gospodarz się zgodził. Kamienie na mur i piramidę pochodziły z okolicznych pól. Chcąc się odwdzięczyć Niemcy pomogli gospodarzowi wybudować stodołę, która stoi do dzisiaj.

Kilka lat temu jacyś wandale częściowo zniszczyli cmentarz, został naprawiony przez rodzinę, która się miejscem opiekuje. Mieszkanka mówi, że obawiała się likwidacji cmentarza, był kiedyś podobno taki pomysł, by zrobić jeden zbiorczy poza powiatem płońskim.

- My byśmy na to nie pozwolili - mówi mieszkanka Ćwierska. - To jest przecież nasz cmentarz.

Miejscowi przyzwyczaili się, że żołnierze są tu właśnie pochowani. Ktoś od czasu do czasu zapala lampkę. Tak naprawdę nie jest ważne, jakiej narodowości ludzie tu spoczywają, ważne natomiast, że ktoś o nich pamięta. Tym bardziej, że jak wynika z relacji mieszkanki Ćwierska, nikt o to miejsce nie pytał, nie przyjeżdżały tu raczej rodziny poległych. Chociaż ten fakt trudno zweryfikować.

Jeszcze kilka cmentarzy

Na terenie powiatu płońskiego jest jeszcze kilka cmentarzy związanych z I wojną światową. W okolicy są jeszcze inne cmentarze wojskowe z I wojny światowej. Dwa w Kaczorowach (gm. Raciąż), w tym jeden, po którym już nie pozostał żaden ślad. Z drugiego zachował się kamienny mur - taki jak na cmentarzu w Drozdowie. Założony był w 1915 roku na planie kwadratu o wymiarach 12 na 12 metrów, podobno w 1945 roku były jeszcze w tym miejscu nagrobki.

Zupełnie inaczej wygląda zbiorowa mogiła w pobliskim Niedarzynie (gm. Baboszewo) - przy drodze z Mystkowa do Raciąża. Nie znajdziemy tu ani kamiennego muru, ani piramidy, ani płyt nagrobnych. Tuż przy samej szosie znajduje się wysoki kopiec, ogrodzony metalową siatką. Kopiec jest usypany na planie kwadratu o wymiarach 12 na 12 metrów, a kilkanaście metrów od niego znajduje się drewniany krzyż z XIX wieku.

Dopiero na szczycie kopca znajdujemy wmurowaną betonową tablicę. W tym miejscu pochowano tylko 6 żołnierzy niemieckich i aż 334 Rosjan. Zginęli w pierwszej połowie 1915 roku w czasie walk pozycyjnych, przebiegających na tym terenie (w połowie lipca Rosjanie się wycofali).

Z informacji w opracowaniach, dotyczących cmentarzy wojskowych na Mazowszu wynika, że pozostałości cmentarza z 1915 roku znajdują się również w Dłutowie (gm. Naruszewo). Został usytuowany obok krzyża przydrożnego na którym widnieje data 1888. Pochowano tu poległych Niemców, prawdopodobnie również Rosjan. Cmentarz również był ogrodzony kamiennym murem, z którego zachował się tylko fragment.

Katarzyna Olszewska

foto: Anna Ziółkowska

Cmentarz żołnierzy niemieckich i rosyjskich w lesie w Drozdowie (gmina Raciąż).

{mosimage}

{mosimage}
Drewniany krzyż, a w głębi planu kopiec - to zbiorowa mogiła w Niedarzynie. Na zdjęciu po prawej: kamienny mur, jaki pozostał po cmentarzu w Kaczorowach.