Potomkowie Jędrzejewicza w Płońsku

Historyczna wizyta

We wtorek, 6 maja w Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Płońska gościli potomkowie Jana Walerego Jędrzejewicza – słynnego płońszczanina, z zawodu lekarza, z zamiłowania astronoma.

Jan Walery Jędrzejewicz XIX-wieczny płoński lekarz i astronom, którego imię nosi jedna z ulic w mieście, miał dwoje dzieci: Stanisława, który zmarł w wieku 2 lat i Marię, która przez kilka lat mieszkała w Płońsku. Córka Jędrzejewicza wyszła za mąż za Jerzego Góreckiego, mieli trójkę dzieci, w tym córkę Irenę. Do płońskiej pracowni przyjechali właśnie potomkowie z tej linii: prawnuczka Jędrzejewicza, Maria Chabasińska z córką Justyną i jej mężem Januszem oraz ich 2,5-letnim synem Maciejem, który jest obecnie najmłodszym potomkiem płońskiego astronoma - jego prapraprawnukiem. Przyjechał również drugi prawnuk Jędrzejewicza - Michał Falba z żoną Marią. Potomkowie Jędrzejewicza mieszkają obecnie w Tomaszowie Mazowieckim i Słupsku.

W jaki sposób udało się doprowadzić do tego ważnego dla historii Płońska spotkania? Ostatni trop rodziny Jędrzejewicza, jaki ustaliła pracownia dokumentacji, prowadził do Łomży, ale spotkanie było możliwe dzięki szczęśliwemu przypadkowi.  Rodzina Jędrzejewicza przyjechała kiedyś do Płońska  na grób swego słynnego przodka. Zauważył ich zaprzyjaźniony z pracownią płońszczanin, który nawiązał z nimi kontakt. I tak udało się zorganizować spotkanie. Potomkowie Jędrzejewicza przekazali pracowni kilka zdjęć z rodzinnego albumu, między innymi zdjęcie córki astronoma i jej pamiętnik, zatytułowany „Mozaika życia”, w którym są również płońskie ślady. Jan Walery Jędrzejewicz urodził się w kwietniu 1835 roku w Warszawie. Początkowo studiował archeologię, potem medycynę, a w 1862 roku  osiadł w Płońsku, gdzie rozpoczął praktykę lekarską.  W wolnych chwilach studiował astronomię, przez 10 lat gromadził bibliotekę i gromadził fundusze na budowę obserwatorium, które wyposażył w nowoczesne wówczas urządzenia. W ciągu siedmiu lat Jędrzejewicz dokonał 2000 obserwacji, pasjonowały go głównie gwiazdy podwójne i komety. Wyniki pomiarów publikował w języku francuskim w czasopiśmie astronomicznym. Pracował sam, nie przerywając praktyki lekarskiej. Napisał pierwszy w języku polskim podręcznik astronomii, wydany w 1886 roku.

Jędrzejewicz zajmował się również meteorologią, był wszechstronnie uzdolniony - grał na różnych instrumentach i znał kilka języków obcych. To o nim Bolesław Prus napisał, że tacy ludzie są jak źródło - „gdzie wytrysną, tam nawet na sypkim piasku rodzi się nowe życie”. Jan Walery Jędrzejewicz zmarł na tyfus w 1887 roku i został pochowany na płońskim cmentarzu. Po śmierci płońskiego astronoma wyposażenie obserwatorium zakupiła grupa warszawskich entuzjastów. Obecne ślady Jędrzejewicza w Płońsku to pamiątkowa tablica z 1957 roku na budynku przy ulicy Grunwaldzkiej, gdzie astronom mieszkał, jego popiersie przy MCK, wykonane w 1982 roku i nazwa jednej z ulic. Warto dodać, że w Płońsku pojawiła się nowa forma spędzania wolnego czasu dla osób zainteresowanych astronomią. W ramach Miejskiego Centrum Kultury powstało niedawno Koło Miłośników Astronomii im. Jana Walerego Jędrzejewicza. Jego pomysłodawcą jest Adam Derdzikowski - mieszkaniec Wróblewa w gminie Naruszewo. Obecnie do koła należy już 16 osób, które spotykają się w każdy wtorek o godzinie 18.  Koło, wspólnie z MCK, zamierza zorganizować sesję naukową, poświęconą Janowi Waleremu Jędrzejewiczowi, której termin ustalono na 14 września.

Katarzyna Olszewska

foto: Katarzyna Olszewska